ประโยคเปิด
ประโยคเปิด คือประโยคบอกเล่าหรือปฏิเสธที่มีตัวแปร ประโยคเปิดไม่สามารถบอกค่าความจริงได้ แต่ถ้าแทนค่าตัวแปรลงไป ประโยคเปิดจะกลายเป็นประพจน์ กล่าวคือสามารถบอกค่าความจริงได้
ตัวอย่างของประโยคเปิด
เป็นประโยคเปิด เพราะเราไม่ทราบว่า มีค่าเท่าไร จึงไม่สามารถบอกได้ว่าประโยคนี้เป็นจริงหรือเท็จ
หากแทนค่า ด้วย เราสามารถบอกได้ว่าประโยคนี้เป็นจริง ซึ่ง เป็นประพจน์
หรือหากแทนค่า ด้วย เราสามารถบอกได้ว่าประโยคนี้เป็นเท็จ ซึ่ง ก็ถือว่าเป็นประพจน์เช่นกัน
เขาเป็นนักฟุตบอล
เป็นประโยคเปิดเช่นกัน โดยตัวแปรของประโยคนี้คือ "เขา" ซึ่งเราไม่ทราบว่าหมายถึงใคร จึงบอกไม่ได้ว่าประโยคนี้เป็นจริงหรือเท็จ
หากแทน "เขา" ด้วย "ลีซอ" ประโยคนี้ก็จะกลายเป็นประพจน์ เพราะเราสามารถบอกได้ว่าเป็นจริง
ตัวบ่งปริมาณ
นอกจากการแทนค่าตัวแปรแล้ว อีกหนึ่งวิธีที่สามารถทำให้ประโยคเปิดกลายเป็นประพจน์ได้ คือการเติมตัวบ่งปริมาณหน้าประโยคเปิดนั่นเอง
ตัวบ่งปริมาณมี ชนิด คือ
- for all (ทุกตัว) สัญลักษณ์คือ
- for some หรือ there exists (บางตัว) สัญลักษณ์
ตัวอย่างการเติมตัวบ่งปริมาณ
อ่านว่า "สำหรับ ทุกตัว บวก เท่ากับ "
อ่านว่า "มี บางตัว ซึ่งถ้า เท่ากับ แล้ว มากกว่า "
ค่าความจริงของประโยคเปิดที่มีตัวบ่งปริมาณ
การพิจารณาค่าความจริงของประโยคเปิดที่มีตัวบ่งปริมาณนั้น ต้องพิจารณาจากเอกภพสัมพัทธ์ โดยมีวิธีการพิจารณาดังนี้
ข้อความ | เงื่อนไขที่ทำให้จริง | เงื่อนไขที่ทำให้เท็จ |
ทุกตัวในเอกภพสัมพัทธ์ ทำให้ เป็นจริง | มี อย่างน้อย ตัว ในเอกภพสัมพัทธ์ ทำให้ เป็นเท็จ | |
มี อย่างน้อย ตัว ในเอกภพสัมพัทธ์ ทำให้ เป็นจริง | ทุกตัวในเอกภพสัมพัทธ์ ทำให้ เป็นเท็จ |
ตัวอย่างการหาค่าความจริงของประโยคเปิดที่มีตัวบ่งปริมาณ
เมื่อ
แทนค่า จะได้ว่า เป็นเท็จ
ดังนั้น เราสรุปได้เลยว่าประพจน์นี้เป็นเท็จ เพราะสำหรับ for all นั้น ทุกตัวในเอกภพสัมพัทธ์จะต้องทำให้ เป็นจริง ประพจน์จึงจะเป็นจริง
เมื่อ คือเซตของจำนวนจริง
แทนค่า จะได้ว่า
เป็นจริง เราสรุปได้เลยว่าประพจน์นี้เป็นจริง เพราะสำหรับ for some นั้น ขอแค่มี เพียงตัวเดียวในเอกภพสัมพัทธ์ที่ทำให้ เป็นจริง ประพจน์ก็จะเป็นจริงแล้ว
ตัวอย่างการหาค่าความจริงเมื่อมีประโยคเปิด 2 ประโยค
เมื่อ คือเซตของจำนวนเต็มบวก
ถ้ามีประโยคเปิด ประโยค และมีตัวบ่งปริมาณแยกกัน เราจะพิจารณาทีละส่วน
พิจารณา
แก้สมการ
แสดงว่ามี ที่อยู่ในเอกภพสัมพัทธ์ และทำให้ เป็นจริง
ดังนั้น มีค่าความจริงเป็นจริง
พิจารณา
แก้สมการ
หมายความว่า ไม่มี ตัวใดในเอกภพสัมพัทธ์ ที่ทำให้ เป็นจริงได้เลย
ดังนั้น เป็นเท็จ
นำประพจน์ทั้งสองส่วนมาเชื่อมกัน
เป็นเท็จ
เมื่อ
ประโยคเปิด ประโยค คือ และ มีตัวบ่งปริมาณ ร่วมกัน
ในกรณีแบบนี้ ประพจน์จะเป็นจริงเมื่อมี อย่างน้อย ตัว ในเอกภพสัมพัทธ์ ที่ทำให้ประโยคเปิดทั้งสองเป็นจริงได้พร้อมกัน
ลองแทนค่า จะได้ เป็นเท็จ และ เป็นเท็จ
ลองแทนค่า จะได้ เป็นจริง และ เป็นเท็จ
ลองแทนค่า จะได้ เป็นจริง และ เป็นเท็จ
ลองแทนค่า จะได้ เป็นจริง และ เป็นเท็จ
แสดงว่าไม่มี ตัวใดในเอกภพสัมพัทธ์ ที่สามารถทำให้ประโยคเปิดทั้งสองเป็นจริงได้
เป็นเท็จ
สรุปเทคนิคการหาค่าความจริงของตัวบ่งปริมาณ
ให้พยายามหา ที่เอามาแทนใน แล้วเป็นเท็จ ถ้าเจอเพียงตัวเดียวก็สรุปได้เลยว่าเท็จ
ให้พยายามหา ที่เอามาแทนใน แล้วเป็นจริง ถ้าเจอเพียงตัวเดียวก็สรุปได้เลยว่าจริง